Spadkowy niezbędnik. Dziedziczenie na podstawie testamentu – część II. Testamenty szczególne.

Każdego z nas może spotkać sytuacja, w której pojawi się realne ryzyko utraty życia i nie będzie w stanie sporządzić testamentu w zwykłej formie. Prawodawca mając na uwadze konieczność zapewnienia ochrony ostatniej woli spadkodawcy wprowadził do systemu prawnego kategorię tzw. testamentów szczególnych, które dla swojej ważności – oprócz spełnienia wymogów formalnych wymagają zaistnienia sytuacji uprawniającej do skorzystania z tej wyjątkowej instytucji.

Do kategorii testamentów szczególnych zaliczamy:

• testamenty ustne;
• testamenty podróżne;
• testamenty wojskowe.

Kiedy możemy sporządzić ważny testament szczególny?

Istnieją dwie sytuacje w których mamy możliwość skorzystania ze szczególnej formy testamentu są to:

1. „obawa rychłej śmierci”  spadkodawcy.  Najczęściej przyczyną takiej obawy jest: zły lub nagle pogarszający się stan zdrowia, podeszły wiek, znajdowanie się w sytuacji zagrażającej życiu. Obawa taka musi w świetle aktualnej wiedzy i doświadczenia życiowego, przy uwzględnieniu indywidualnych właściwości organizmu spadkodawcy, prowadzić do powstania ryzyka jego bliskiej śmierci.
2. sytuacja w której na skutek szczególnych okoliczności, zachowanie zwykłej formy testamentu będzie niemożliwe lub znacznie utrudnione. Sytuacją taką może być np. odniesienie przez spadkodawcę ciężkich obrażeń w wypadku.

Pamiętaj!

Sporządzenie ostatniej woli w formie testamentu szczególnego, a następnie przeżycie danej osoby, nie musi oznaczać nieważności całego testamentu.

 Czy testament szczególny może się „przeterminować”?

Tak i należy o tym bezwględnie pamiętać. Najczęstszą przyczyną nieważności testamentu szczególnego jest to, że na skutek upływu czasu traci swoją ważność.

Termin `’ważności” testamentu szczególnego wynosi 6 miesięcy od momentu ustania okoliczności, które uzasadniały niezachowanie formy testamentu zwykłego. Po upływie tego okresu rozporządzenie spadkowe traci swoją moc i jeśli spadkobierca umrze później nie sporządzając nowego testamentu, dziedziczenie będzie odbywało się na podstawie ustawy.

Jakie warunki musi spełniać testament ustny?

Sporządzenie testamentu ustnego zostało obwarowane przez prawodawcę szczególnymi wymaganiami.

Dlaczego? Odpowiedź jest niezwykle prosta i nie powinna nikogo zaskoczyć.

Dopuszczenie możliwości sporządzania testamentów ustnych powoduje ryzyko ogromnych nadużyć mających na celu przejęcie majątku spadkodawcy po jego śmierci. Wyobraźmy sobie sytuację w której osoby zainteresowane majątkiem zmarłego przed sądem wysnuwają twierdzenia, jakoby na mocy rzekomego testamentu ustnego tylko one dziedziczyły cały jego majątek z pominięciem pozostałych krewnych – skoro spadkodawca nie żyje, nie da się zweryfikować tego jaka w rzeczywistości była jego ostatnia wola.

Stąd też dla sporządzenia ważnego testamentu ustnego konieczne jest:

1. złożenie ustnego oświadczenia ostatniej woli, czyli wypowiedzenie treści testamentu  przy jednoczesnej obecności co najmniej 3 świadków;
2. spisanie treści testamentu przed upływem roku od jego złożenia z podaniem: miejsca i daty złożenia oświadczenia ostatniej woli oraz miejsca i daty sporządzenia pisma;
3. podpisanie spisanego testamentu albo przez spadkodawcę i dwóch świadkowie albo przez wszystkich świadków.

Czy da się jakoś „uratować” ważność testamentu ustnego jeśli nie został spisany?

Tak, ale ta możliwość jest również ograniczona czasowo. właśnie po to aby chronić ostatnią wolę spadkodawcy. Treść takiego testamentu może być stwierdzona poprzez zgodne zeznania świadków testamentu złożone przed sądem w terminie 6 miesięcy od otwarcia spadku. Za datę otwarcia spadku jest uznawana data śmierci spadkodawcy.

Czym jest testament podróżny i kiedy można skorzystać z możliwości jego sporządzenia?

Testament podróżny jak sama nazwa wskazuje może zostać sporządzony w trakcie podróży odbywanej:

• polskim statkiem morskim;
• polskim statkiem powietrznym tj. samolotem;

Katalog ten jest zamknięty, co oznacza że testamentu podróżnego nie można sporządzić np. podczas podróży autobusem czy pociągiem, dopuszczalny jest jedynie w samolocie i na statku.

Testamenty podróżne najczęściej sporządza się w sytuacji, kiedy zaistnieje obawa rychłej śmieci spadkodawcy np. podczas podróży dostanie zawału serca, ulegnie wypadkowi, nagle pogorszy się stan jego zdrowia. Chociaż z samej nazwy testament ten kojarzy się nam z zaistnieniem katastrofy morskiej czy lotniczej – takie testamenty praktycznie się nie zdarzają. Trudno jest wyobrazić sobie sytuację, w której kapitan statku zamiast ratować go przed zatonięciem zacząłby przyjmować od pasażerów ich oświadczenia spadkowe.

W jaki sposób sporządza się testament podróżny?

Osoby które czytały mój wcześniejszy post z pewnością zauważą jego podobieństwo do testamentu alograficznego. Procedura wygląda następująco:

1. Testament podróżny zostaje sporządzony przed dowódcą statku lub jego zastępcą.
2. Spadkodawca oświadcza swoją wolę dowódcy statku lub jego zastępcy w obecności dwóch świadków.
3. Dowódca statku lub jego zastępca spisuje wolę spadkodawcy podając datę jej spisania i pismo to w obecności świadków odczytuje spadkodawcy, po czym pismo podpisują; spadkodawca, świadkowie oraz dowódca statku lub jego zastępca. Jeżeli spadkodawca nie może podpisać pisma, należy w piśmie podać przyczynę braku podpisu spadkodawcy.

Ważne !

Ponieważ procedura sporządzenia testamentu podróżnego często może okazać się niemożliwa do wypełnienia – wymaga przecież obecności dowódcy statku lub jego zastępcy, a ten nie zawsze ma możliwość zaprzestania wykonywania swoich obowiązków i przyjęcia oświadczenia woli. W takiej sytuacji istnieje możliwość skorzystania z formy testamentu ustnego, oczywiście przy spełnienie wszystkich warunków ustanowionych przez prawodawcę dla jego ważności.

Czy testament wojskowy może być sporządzony jedynie przez żołnierzy?

Nie tylko, niemniej jednak krąg osób, które mogą skorzystać z tej formy wyrażenia ostatniej woli jest mocno ograniczony.

Osobami, które mogą sporządzić ważny testament wojskowy są:

• żołnierze Sił Zbrojnych pełniący czynną służbę wojskową;
• pracownicy cywilni zatrudnieni w Siłach Zbrojnych;
• osoby cywilne towarzyszące Siłom Zbrojnym tj. członkowie personelu stowarzyszenia „Polski Czerwony Krzyż” i innych stowarzyszeń udzielających pomocy wojskowej służbie zdrowia (np. sanitariusze, pielęgniarki), osoby wykonujące czynności duszpasterskie w Siłach Zbrojnych (np. kapelani), członkowie służb pomocniczych i inne osoby wykonujące świadczenia osobiste na rzecz Sił Zbrojnych;
• inne osoby cywilne niż wymienione powyżej, jeżeli znajdują się na obszarze będącym pod wyłącznym zarządem organów wojskowych albo na jednostce pływającej Marynarki Wojennej lub na statku powietrznym należącym do Sił Zbrojnych.

UWAGA!

Testament wojskowy sporządzony przez osoby spoza wskazanych powyżej, nawet jeśli zostanie przyjęty i tak jest w całości nieważny, a zatem nie wiążący.

Czy testament wojskowy może być sporządzony w każdym czasie?

Nie, chociaż obecnie trwają prace, mające na celu zmianę powyższej regulacji. Obecnie sporządzenie testamentu wojskowego jest możliwe jest jedynie w razie mobilizacji, wojny oraz w czasie przebywania w niewoli.

Testamenty wojskowe możemy podzielić na cztery kategorie uzależnione od okoliczności, w jakich powstaje testament i są to kolejno:

• Testament wojskowy I – zaliczany jest do testamentów urzędowych, szczególnych. Sporządza go sędzia wojskowy, który także odnotowuje go w protokole. Świadkowie nie są wymagani.
• Testament wojskowy II – zaliczany jest do testamentów prywatnych szczególnych. Wymagana jest obecność dwóch świadków. Od spadkodawcy wymaga się złożenie podpisu.
• Testament wojskowy III – stosowany w sytuacji, gdy spadkodawca nie jest w stanie złożyć swojego podpisu. Zamiast niego czyni to trzech świadków, których udział jest wymagany. Spadkodawca składa tutaj swoje oświadczenie woli tylko ustnie.
• Testament liniowy – odmiana testamentu, która może być zastosowana jedynie w wyjątkowym przypadku. Jego przesłanką jest obawa spadkodawcy przed rychłą śmiercią wskutek ran i choroby. Nazwa tego testamentu wywodzi się od charakteru udziału świadków. Ustawa wymaga ich dwóch, ale nie muszą oni być obecni jednocześnie i spadkodawca może złożyć swoje oświadczenie woli w obecności najpierw pierwszego świadka, a potem drugiego.

Bardzo ważne!

Niezależnie od tego, z którym rodzajem testamentu szczególnego spotkasz się w praktyce pamiętaj – jest to wyjątkowa forma złożenia oświadczania ostatniej woli, powinna być stosowana ze szczególną ostrożnością o dbałością o spełnienie wszelkich wymogów, jakie danej formie testamentu stawia prawodawca.

Jeśli potrzebujesz pomocy prawnej, masz wątpliwości – zadzwoń lub umów się na spotkanie, pomogę.